W połowie 2025 r. we Frankfurcie nad Menem swoją działalność rozpocznie Urząd ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy i Finansowaniu Terroryzmu (AMLA). Będzie on pełnił funkcję unijnego wywiadu gospodarczego. Urzędowi przysługują uprawnienia do m.in. żądania zbycia działalności, która stwarza nadmierne ryzyko prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, co oznacza, że może on stanowić dla niemieckich podmiotów skuteczne narzędzie do walki z konkurencyjnymi firmami w całej Europie.
Ten nowy instrument jest częścią kompleksowego pakietu mającego na celu wzmocnienie unijnych ram w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Jak poinformowano w uzasadnieniu powołania AMLA dołączonego do oficjalnych dokumentów, aby nadzór nad przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu osiągnął skuteczny i jednolity poziom w całej Unii, konieczne jest przyznanie Urzędowi uprawnień obejmujących: bezpośredni nadzór nad określoną liczbą wybranych podmiotów zobowiązanych z sektora finansowego; monitorowanie, analizę i wymianę informacji dotyczących ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, wpływającego na rynek wewnętrzny; koordynację i nadzór zwierzchni nad organami nadzoru w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu w sektorze finansowym; koordynację i nadzór zwierzchni nad organami nadzoru w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu w sektorze niefinansowym, w tym organami samorządu zawodowego, oraz koordynację i wsparcie jednostek analityki finansowej. Ponadto urząd będzie mógł uzyskiwać wszelkie dokumenty wewnętrzne i informacje niezbędne do wykonywania swoich zadań oraz posiadać w tym celu ogólne uprawnienia dochodzeniowe przyznane wszystkim organom nadzorczym na mocy krajowego prawa administracyjnego. Co więcej, urząd opracuje własną metodykę nadzoru.
Twórcy tej jednostki chcą, aby urząd miał możliwość nakładania na wybrane podmioty zobowiązane administracyjnych kar pieniężnych. Kary te powinny być – jak się zakłada – proporcjonalne i zniechęcające, powinny mieć zarówno skutek karny, jak i odstraszający. I tak podstawowa kwota administracyjnych kar pieniężnych, o których mowa w ust. 1, mieści się w następujących granicach: a) w przypadku istotnych naruszeń co najmniej jednego wymogu związanego z należytą starannością wobec klienta, zasadami i procedurami grupy lub obowiązkami sprawozdawczymi, które to naruszenia stwierdzono w co najmniej dwóch państwach członkowskich, w których prowadzi działalność wybrany podmiot zobowiązany, kara wynosi co najmniej 1 000 000 EUR i nie przekracza 2 000 000 EUR lub 1 % rocznego obrotu, w zależności od tego, która z tych kwot jest wyższa; b) w przypadku istotnych naruszeń co najmniej jednego wymogu związanego z należytą starannością wobec klienta, wewnętrznymi zasadami, mechanizmami kontroli i procedurami lub obowiązkami sprawozdawczymi, które to naruszenia stwierdzono w jednym państwie członkowskich, w którym prowadzi działalność wybrany podmiot zobowiązany, kara wynosi co najmniej 500 000 EUR i nie przekracza 1 000 000 EUR lub 0,5 % rocznego obrotu, w zależności od tego, która z tych kwot jest wyższa; c) w przypadku istotnych naruszeń wszystkich pozostałych wymogów, które stwierdzono w co najmniej dwóch państwach członkowskich, w których prowadzi działalność wybrany podmiot zobowiązany, kara wynosi co najmniej 1 000 000 EUR i nie przekracza 2 000 000 EUR; d) w przypadku istotnych naruszeń wszystkich pozostałych wymogów, które stwierdzono w jednym państwie członkowskim, kara wynosi co najmniej 500 000 EUR i nie przekracza 1 000 000 EUR; e) w przypadku istotnych naruszeń decyzji Urzędu, o których mowa w art. 6 ust. 1, kara wynosi co najmniej 100 000 EUR i nie przekracza 1 000 000 EUR.
Istnieje realne niebezpieczeństwo, że ów system drakońskich kar, które w założeniu mają służyć przeciwdziałaniu praniu brudnych pieniędzy, zostanie wykorzystany przeciwko uczciwym przedsiębiorcom, ponieważ wspomniany Urząd sam ustali zakres i metodykę prowadzenia kontroli. Urzędowi przysługują ponadto uprawnienia do m.in. żądania zbycia działalności, która stwarza nadmierne ryzyko prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. Nietrudno sobie wyobrazić sytuację, w której urzędnicy orzekną, że dana firma stwarza ryzyko prania brudnych pieniędzy i będą domagali się jej sprzedaży pod groźbą drakońskich sankcji finansowych.
Współpraca z państwami
Aby wypełnić swoje zadanie polegające na sprawowaniu bezpośredniego nadzoru, organ ten – jak się zakłada – powinien powoływać wspólne zespoły nadzorcze, przeprowadzać ogólne kontrole oraz nakładać środki nadzorcze i sankcje administracyjne, przy jednoczesnym poszanowaniu specyfiki krajowych systemów i struktur egzekwowania prawa. Nowy organ nadzoru powinien posiadać niezależną i autonomiczną strukturę zarządzania oraz współpracować z innymi właściwymi organami unijnymi i krajowymi. W odniesieniu do ustanowienia mechanizmu koordynacji i wsparcia jednostek analityki finansowej Rada proponuje, by nowy organ odgrywał główną rolę we wzmacnianiu i ułatwianiu wspólnych analiz prowadzonych w ramach współpracy między poszczególnymi jednostkami analityki finansowej, we wspieraniu analiz jednostek analityki finansowej oraz promowaniu kontaktów pomiędzy jednostkami analityki finansowej, a także kontaktów tych jednostek z innymi właściwymi organami, jak również budowania zdolności tych jednostek w warunkach wzajemnej współpracy. Zarządzanie mechanizmem koordynacji i wsparcia ma się opierać się na zarządzaniu, które w pełni angażuje jednostki analityki finansowej oraz respektuje ich podstawowe role i obowiązki w zakresie niezależności i autonomii operacyjnej, a także bezpieczeństwa i poufności wywiadu finansowego.
Urząd będzie miał dostęp do wszystkich danych dotyczących przepływów finansowych w każdym kraju członkowskim w UE. Ma on przy tym współpracować z różnymi zainteresowanymi stronami z sektora finansowego i niefinansowego oraz koordynować odrębne funkcje nadzoru i wywiadu finansowego. Przewiduje się, że po osiągnięciu przez Urząd pełnej zdolności operacyjnej poziom zatrudnienia w Urzędzie wyniesie – łącznie dla wszystkich kategorii pracowników – 250 osób.
Całkowite roczne wydatki Urzędu po osiągnięciu przez niego pełnej gotowości operacyjnej obliczono na 45,6 mln EUR, z czego około trzy czwarte ma być finansowane z opłat od podmiotów zobowiązanych. Urząd został ustanowiony na początku 2023 r., bezpośredni nadzór rozpocznie się na początku 2026 r., a zatem jednostka osiągnie pełną zdolność do działania pod koniec 2025 r. Rok 2026 będzie pierwszym rokiem, w którym urząd będzie dysponował pełnymi zasobami przez cały rok kalendarzowy.
Problematyczna luka
W okresie jednego roku po zaprzestaniu pełnienia funkcji byłym członkom Rady Wykonawczej urzędu, w tym jego przewodniczącemu, zabrania się podejmowania zarobkowej działalności zawodowej w wybranym podmiocie zobowiązanym; jakimkolwiek innym podmiocie, w sytuacji gdy istnieje konflikt interesów lub taki konflikt może być postrzegany jako istniejący. Warto zauważyć, że po tym okresie były pracownik urzędu będzie mógł zostać we wspomnianych jednostkach swobodnie zatrudniony, co pozwala wątpić w niezależność urzędu.
Co więcej, w przypadku odpowiedzialności pozaumownej urząd naprawia szkody wyrządzone przez urząd lub przez jego pracowników przy wykonywaniu swoich obowiązków zgodnie z zasadami ogólnymi wspólnymi dla systemów prawnych państw członkowskich. Organem właściwym do orzekania w sporach dotyczących naprawy takich szkód ma być Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który jak wiadomo nie jest instytucją niezależną, a jego nominaci są z klucza politycznego. Pozwala to domniemywać, że cały nadzór może być prowadzony w taki sposób, aby uderzać w jedne firmy, a innym pozostawiać swobodę działania. Istnieją zatem poważne obawy, że AMLA jako urząd może być wykorzystana do walki z konkurencją dla niemieckich firm.
Anna Wiejak
Artykuł ukazał się w listopadowym numerze Schuman Optics Magazine.
Publikacja dzięki:
Magazyn Optyka Schumana (Schuman Optics Magazine)
wydawany przez Instytut Myśli Schumana.